System polskiego prawa celnego w latach 1918-2004 - Grzegorz Kazimierz Walkowski

System polskiego prawa celnego w latach 1918-2004

Grzegorz Kazimierz Walkowski

Oprawa: twarda

Rok wydania: 2025

Ilość stron: 600

ISBN: 9788396087683

Książka System polskiego prawa celnego w latach 1918-2004, to prawno-historyczna monografia omawiająca powstanie, przekształcenia i zakończenie obowiązywania narodowego gałęziowego zespołu norm prawnych z zakresu celnictwa. Praca obejmuje rozważania z zakresu teorii państwa (odzyskanie niepodległości przez Rzeczpospolitą i jej prawno-ustrojowy byt w okresie Drugiej Wojny Światowej oraz ponowne odrodzenie państwowości po jej zakończeniu) i z zakresu teorii prawa.

Pierwsza część pracy, oprócz zagadnień definicyjnych oraz omówienia historii polskiej nauki skarbowości, poświęcona jest analizom dogmatycznym definiującym paradygmaty istnienia systemu polskiego prawa celnego. Bazując na zrębach wyewoluowanej teorii normatywizmu wywodzącej się z dorobku intelektualnego J. Wróblewskiego i W. Langa, po raz pierwszy w polskiej doktrynie prawa przeprowadzony został dowód na istnienie gałęziowego systemu polskiego prawa celnego. Prowadzą do tego celu dywagacje dotyczące teorii dowodowych, a także zostaje - również po raz pierwszy w polskiej literaturze przedmiotu - sformułowana ściśle prawnicza definicja normy prawnej prawa celnego, to - w powiązaniu z normą prawa podatkowego.

W monografii, dla potrzeb czytelnego dydaktycznie, a jednocześnie metodologicznie poprawnego dogmatycznego zdefiniowania przebiegu stosunku prawno-celnego, wykorzystane zostało nowatorskie narzędzie badawcze - normatyw prawa i postępowania celnego.

W kolejnej części, zawierającej omówienie prawa pozytywnego w aspektach kompetencyjno-organizacyjnym, taryf celnych oraz postępowania w sprawie wymiaru cła, wyszczególnione zostały (i w najistotniejszych zarysach przybliżone) wszystkie regulacje prawno-celne jakie obowiązywały w Polsce i Polskę od chwili odzyskania niepodległości aż po wstąpienie Polski do Unii Europejskiej.

Spis treści

Wstęp. Zagadnienia ogólne. Uwagi od Autora 15
Część pierwsza 19
Dorobek polskiej metodyki dogmatycznej w badaniu prawa, w tym prawa finansowego i celnictwa. Zarys nauki skarbowości w Polsce 19
Zagadnienia programowe 19
Rozdział I 21
Ogólne i szczegółowe zagadnienia metodologiczne
i epistemologiczne 21
1.1. Profilowana historycznie paca badawcza z zakresu
prawoznawstwa w świetle teorii nauk i prawa.
Metodologia badania prawa 23
1.1.1. Zagadnienia ogólne koncepcyjnie definiujące przedmiot
poznawczy niniejszej monografii oraz odniesienia do innych
niż prawo systemów normatywnych. Wykorzystanie metodologii
i metodyki pozaprawniczej do badania prawa 23
Koncepcja pracy 23
Metodyka badania prawa pochodząca spoza nauki o prawie 26
1.1.2. Dogmatyka jako nauka badania prawa. Prawnicza metodologia
badania prawa. Płaszczyzny badania prawa 28
1.2. Zadania i cele pracy. Teza badawcza 34
1.3. Struktura redakcyjna bieżącej monografii 38
Zagadnienia ogólne i ułożenie zagadnień 38
Metody wykorzystane przy analizie poszczególnych zagadnień 40
Źródła poznania 45
Rozdział II 49
Zarys historii i doktryny administracji, prawa administracyjnego,
finansowego i celnego w Europie.
Krótko o nauce skarbowości w Polsce 49
Zagadnienia wstępne dotyczące historii administracji
i właściwych dla niej pojęć. Struktura narracyjna rozdziału 53
2.1. Zarys historii administracji europejskiej, w tym celnej i jej organów 56
Cesarstwo rzymskie, łacińskie, greckie i frankońskie wyznacza
dzieje administracji w Europie 56
Feudalizm i rola Kościoła w rozwoju administracji europejskiej 65
Wkład Francji w rozwój europejskiej administracji 69
Francja i Prusy oraz inne państwa po Kongresie wiedeńskim
a administracja w Europie aż po czasy współczesne 80
8
Zakończenie rozważań historycznoprawnych z zakresu dziejów europejskiej administracji i celnictwa 86
2.2. Norma prawna prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne
dotyczące normy prawa celnego 88
Polska myśl prawnicza reprezentatywna dla nauki administracji.
Modele stosowania prawa 88
Norma prawna z zakresu prawa administracyjnego 94
Doktryna prawa administracyjnego
a pojęcie normy prawnej prawa administracyjnego
i stosunku prawnoadministracyjnego 101
Klasyfikacje prawa administracyjnego a prawo celne. Triada
administracyjna odniesiona do celnictwa. Polityka
administracyjna a polityka celna, ogólnie 110
2.3. Miejsce prawa celnego w systemie polskiego prawa. Teoretyczne
przesłanki wyodrębnienia gałęzi prawa 120
2.3.1. Zagadnienia ogólne 120
2.3.2. System prawa. Gałęzie prawa 123
Państwo i system prawa a system finansowy w kontekście ceł 123
Gałęzie prawa. Uwagi o prawie daninowym i innych odmianach
gałęziowych 126
Wykładnia i interpretacja jako instrument prawnego
kształtowania gałęziowego podziału przepisów prawa 129
2.4. Norma prawna właściwa dla prawa celnego. Stosunek prawno–celny 132
2.4.1. Norma prawna prawa podatkowego 132
2.4.2. Norma prawna prawa celnego 136
Obowiązywanie normy prawnej prawa celnego w przestrzeni i w czasie 139
2.4.3. Stosunek prawny. Stosunek prawno–celny. Meta–norma. Normatyw prawa i postępowania celnego 143
Rodzaje stosunków prawnych i ich klasyfikacja. Stosunek
prawno–celny 144
Normatyw prawa materialnego i postępowania w sprawach celnych 149
2.5. Instytucje polskiego prawa celnego w ujęciu doktryny prawa i z perspektywy historii Polski XX wieku 153
2.5. 1. Zagadnienia ogólne dotyczące pojęć z zakresu celnictwa 153
Zagadnienia celne a nauka skarbowości w Polsce. Raz jeszcze
o daninie publicznej jako teoretycznej podstawie określenia cła 153
System celny, czyli celnictwo 161
Zagadnienia ogólne dotyczące ceł. Tworzenie prawa a polityka
gospodarcza i celna 165
Polska polityka gospodarcza z lat 1918–2004 a wybrane
zagadnienia światowych trendów w polityce celnej 169
9
Pojęcia z zakresu celnictwa elementem dogmatyki prawa i nauk
ekonomicznych 172
Klasyfikacja ceł 175
Pozataryfowe narzędzia polityki celnej 180
2.5.3. Wybrane zagadnienia szczegółowe celnictwa polskiego
w okresie kształtowania się odrodzonej państwowości 181
Cła i należności celne państwa, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji Państwa Polskiego. Cło jako rodzaj daniny publicznej. Prawo celne 181
Prawo międzynarodowe publiczne i prywatne 189
Taryfy celne 194
2.6. Dzieje nauki polskiej w zakresie skarbowości (prawa finansów publicznych) w latach 1918–2004, oraz wybrane zagadnienia okresu wcześniejszego 197
2.6.1. Pojęcie skarbowości w aktach prawnych II RP i ówczesnej
nauce prawa 197
2.6.2. Polska nauka skarbowości 199
2.6.2.1. Historia Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa
Uniwersytetu Jagiellońskiego 201
Katedra Skarbowości i Prawa Skarbowego Uniwersytetu
Jagiellońskiego po II Wojnie Światowej (1945–1949) 202
Katedra Prawa Finansowego UJ w latach 1950–1967 202
Katedra Prawa Finansowego UJ w latach 1968–2000 203
2.6.2.2. Historia Katedry Skarbowości na Uniwersytecie Jana
Kazimierza we Lwowie 204
2.6.2.3. Dzieje prawa skarbowego na Uniwersytecie Stefana
Batorego w Wilnie 205
2.6.2.4. Zarys historii Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa
i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 206
2.6.2.5. Katedra Finansów i Prawa Finansowego na Wydziale Prawa
Kanonicznego i Świeckiego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 207
2.6.2.6. Historia Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu 208
2.6.2.7. Historia Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Łódzkiego 209
2.6.2.8. Historia Katedry Prawa Finansów Publicznych Wydziału Prawa
i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 210
2.6.2.9. Historia Katedry Prawa Finansowego na Uniwersytecie Wrocławskim 211
2.6.2.10. Historia Zakładu Prawa Finansowego Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie 212
2.6.2.11. Historia Zakładu Prawa Finansowego Uniwersytetu w Białymstoku 212
2.6.2.12. Historia Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego 213
2.6.2.13. Historia Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach 214
10
2.6.2.14. Historia Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Szczecińskiego 214
2.6.2.15. Polska nauka skarbowości poza strukturami uniwersyteckimi 215
Szkoła Główna Handlowa. Szkoła Główna Planowania
i Statystyki 215
Zagadnienia pozostałe 217
2.6.3. Nauka polska w czasie Drugiej Wojny Światowej. Ogólnie 219
Część druga 221
Źródła polskiego prawa celnego w latach 1918–2004 221
Zagadnienie programowe 221
Rozdział III 223
Celnictwo w II RP (lata 1918–1939) 223
3.1. Polityka celna i obszar celny Polski po Pierwszej Wojnie Światowej 225
3.1.1. Zagadnienia ogólne. Kształtowanie granic państwowych
i polskiego obszaru celnego 225
3.1.2. Podstawy prawne działania celnictwa polskiego w odrodzonym
państwie. Taryfy celne II RP 235
Taryfy celne. Przedmiotowe koncesjonowanie obrotu
towarowego z zagranicą 237
3.2.1. Ustrój organów celnych w II RP 252
Przepisy karne 259
2.2. Organy i organizacja służb ochrony granic i służb celnych 260
2.2.1. Organy ochrony granic II RP 260
Straż Graniczna. Straż Celna 260
Organy administracji celnej 264
3.2.2. Postępowanie celne w II RP. Podstawy prawne i zagadnienia 268
3.2.2.1. Postępowanie celne w latach 1919–1929 268
Reglamentacja w ruchu towarowym i obrocie celnym. Zakazy,
ograniczenia, zwolnienia od cła 273
Zakazy i ograniczenia 273
Właściwe postępowanie celne w stosunku do towarów
podlegających cleniu i zmieniających obszar celny 281
Odprawa towarów 282
I. Przywóz 282
Doręczenie potwierdzenia odprawy i żądanie ponownej odprawy
wraz z zażaleniami 288
Podsumowanie przepisów i czynności zmierzających do wymiaru cła
według rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 13 grudnia 1920 r. 290
II. Wywóz 294
III. Przewóz i przekazywanie towarów nieoclonych między
urzędami celnymi i ajencjami kolejowymi. Składy celne 297
11
IV. Ruch podróżnych (odprawa osób) 299
3.2.2.2. Postępowanie celne w latach 1930–1933 304
3.2.2.3. Postępowanie celne w latach 1934–1939 306
3.2.3. Normatywny model (normatyw) prawa i postępowania celnego w II RP 313
Zagadnienia ogólne 313
Modele postępowania celnego w latach 1919–1939 315
3.3. Międzynarodowe traktaty celne międzywojnia 321
3.3.1. Zagadnienia kompetencyjne 321
3.3.2. Traktaty celne z Francją oraz z Zjednoczonym Królestwem 322
3.3.3. Konwencje i porozumienia Polski z Republiką Weimarską i Rzeszą Niemiecką 328
3.3.4. Inne zagadnienia (konwencje multilateralne) 335
3.4. Przepisy karne w sprawach celnych w czasach II RP 337
3.5. Formalnoprawne zamknięcie spraw celnych II RP na terytorium lądowym w świetle prawa narodów i krajowych porządków prawnych 340
Rozdział IV 347
Celnictwo w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (lata 1944–1989) 347
Zagadnienia ogólne. Zarys systemu organizacyjnego organów celnych w latach 1944–1947. Skrótowe przedstawienie późniejszych
przepisów i zagadnień prawa celnego w PRL 349
4.1. Przegląd ustawodawstwa celnego z okresu PRL 354
4.1.1. Lata 1945–1962 354
Ustrój państwa. Monopolizacja handlu zagranicznego 354
Ustrój i organizacja administracji celnej. Relacje pomiędzy przepisami przedwojennymi a powojennymi 356
Granice państwa 363
Taryfy: manipulacyjnych opłat celnych, opłat celnych, celna 364
4.1.2. Stan prawny w latach 1962–1975 368
4.1.3. Stan prawny z lat 1975–1989 384
4.1.3.1. Prawo celne ustrojowe i materialnoprawne z elementami
proceduralnymi 384
Zagadnienia ogólne 384
Przepisy ustawy Prawo celne z roku 1975 386
Odprawa celna w myśl polskiej ustawy celnej z roku 1975 392
Dalsze losy ustawy 394
4.1.3.2. Kontrola sądowoadministracyjna 401
4.2. Normatywny model (normatyw) prawa i postępowania
celnego w PRL 402
4.3. Wybrane międzynarodowe konwencje celne z czasów PRL 403
4.4. Przepisy karne a sprawach celnych w okresie PRL 405
12
4.5. Zmiana podejścia polityczno–ustrojowego do zagadnień celnych w ostatnich latach PRL 407
Rozdział V 411
Celnictwo w III RP (lata 1989–2004) 411
Zagadnienia ogólne 413
5.1. Przegląd ustawodawstwa celnego z okresu III RP 415
5.1.1. Ustrój i organizacja administracji celnej 415
Zagadnienie ustroju aparatu celnego 415
Właściwość miejscowa organów celnych 419
5.1.2. Stan prawny dotyczący postępowania celnego w latach 1989–2004 421
5.1.2.1. Omówienie przepisów ustawy Prawo celne z roku 1989 421
5.1.2.2. Omówienie przepisów ustawy Kodeks celny z roku 1997 433
Ustawa Kodeks celny 433
Struktura Wspólnotowego Kodeksu Celnego 436
Przeznaczenie celne i procedury celne według polskiego Kodeksu celnego z roku 1997 438
Regulacje przedakcesyjne 444
Zagadnienie postępowań celnych 445
Administracyjne środki regulacji obrotu towarowego z zagranicą
jako element polityki gospodarczej i celnej 447
Ogólne zwolnienia celne w okresie bezpośrednio poprzedzającym
akcesję Polski do UE 449
5.2. Normatywny model (normatyw) prawa i postępowania celnego w III RP 450
5.3. Kontrola sądowoadministracyjna przestrzegania prawa celnego 451
5.4. Przepisy karne w sprawach celnych w okresie III RP 452
5.5. Wybrane konwencje i traktaty handlowe i celne obowiązujące
Polskę przed akcesją do Unii Europejskiej 454
Rozdział VI 457
Celnictwo w Polsce bezpośrednio po przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej 457
6.1. Zagadnienia ogólne związane z przystąpieniem Polski do europejskiej unii celnej 459
6.2. Polskie organy administracji celnej w roku 2004 462
6.3. Ustawa z 19 marca roku 2004, Prawo celne 464
6.4. Pozostałe zagadnienia 467
13
Część trzecia 469
Podsumowanie 469
Zagadnienia programowe 469
Rozdział VII 471
System polskiego prawa celnego w latach 1918–2004 471
Teoria prawa a system polskiego prawa celnego.
Prawo międzynarodowe a krajowe 471
Dowodzenie twierdzenia o istnieniu systemu polskiego prawa celnego w latach 1918–2004 472
Dodatki 477
I. Układ handlowo–celny pomiędzy książętami polskimi a Zakonem krzyżackim z roku 1243 479
II. Konwencje celne i handlowe oraz inne dokumenty dotyczące spraw celnych w obrocie międzynarodowym przyjęte przez Polskę po roku 1918 486
III. Przykłady orzecznictwa sądów polskich w sprawach celnych 502
IV. Relacje prawne w zakresie celnictwa pomiędzy Polską i Wolnym Miastem Gdańskiem. Organy celne W.M. Gdańska i nadzór nad nimi polskiej administracji celnej 529
V. Dane dotyczące ceł z ustaw skarbowych i budżetowych z lat 1918–2004 551
VI. Prawo powielaczowe 560
VII. Bibliografia i netografia 563
VIII. Wykaz najważniejszych spośród wykorzystanych akronimów
i skrótów 573
Indeks osobowy 575
Indeks tematyczny 579
Indeks rzeczowy 593